Evropa

Evropa je kontinent koji zauzima zapadni dio Evroazije i u potpunosti je na sjevernoj hemisferi, odnosno većim dijelom unutar istočne hemisfere. Izraz "kontinent" obično podrazumijeva fizičku geografiju velike kopnene mase s potpunim ili gotovo potpunim vodenim okruženjem na njenim granicama. Međutim, granica Evrope i Azije donekle je proizvoljna i nedosljedna po toj definiciji zbog djelomičnog naslanjanja na Ural i Kavkaz, a ne zbog niza djelomično spojenih vodenih puteva, što je 1715. predložio kartograf Herman Moll. Te vodene granice idu od turskih moreuza do gornjeg toka Oba, gdje se ta rijeka ulijeva u Arktički okean. Granica između Evrope i Azije mijenjana je nekoliko puta od svoje prve koncepcije iz vremena klasične antike kao niz rijeka, mora i moreuza za koje se vjerovalo da se protežu do nepoznate udaljenosti istočno i sjeverno od Sredozemnog mora, bez uključivanja bilo kojih planinskih lanaca. Sadašnja podjela Evroazije na dva kontinenta odražava kulturološke, jezičke i etničke razlike između Istoka i Zapada, koji se razlikuju po spektru osobina, a ne po oštroj razdijelnoj liniji. Geografska granica između Evrope i Azije ne slijedi nikakve državne granice i sada slijedi samo nekoliko vodenih površina. Turska je transkontinentalna zemlja koja je u cijelosti odvojena vodom, dok su Rusija i Kazahstan samo dijelom odvojeni vodenim tokovima. Prema sadašnjoj konvenciji, Gruzija i Azerbejdžan transkontinentalne su zemlje u kojima su planine potpuno zamijenile vodene puteve kao prirodna granica između kontinenata. Granice evropskog kontinenta određuju Arktički okean na sjeveru, Atlantski okean na zapadu, Azija na istoku i Sredozemno more na jugu. Od oko 1850. Evropa se najčešće smatra zasebnim kontinentom, odvojenim od Azije rijekom Ural, planinama Uralom i Kavkazom, Kaspijskim jezerom i Crnim morem, kao i turskim moreuzima. S površinom 10.180.000 km2, osim Australije, najmanji je kontinent i čini približno 2% Zemljine površine i 6,8% njenog kopna. Poslije Azije i Afrike Evropa je sa 742.452.000 stanovnika (2018) treći najnaseljeniji kontinent (11% svjetskog stanovništva). Na klimu Evrope uveliko utječu tople atlantske struje, koje ublažavaju zime i ljeta na većem dijelu kontinenta, čak i na geografskim širinama na kojima su klimatski uvjeti u Aziji i Sjevernoj Americi hladni. Dalje od mora vidljivije su sezonske razlike. Politički, Evropa je podijeljena na pedesetak nezavisnih država, od kojih je Rusija najveća i najmnogoljudnija s približno 39% učešća u površini (evropski dio Rusije) i 15% učešća u stanovništvu. S druge strane, Vatikan je i po broju stanovnika i po površini njena najmanja država. Evropa, a posebno antička Grčka i stari Rim, rodno su mjesto zapadne civilizacije. Pad Zapadnog Rimskog Carstva 476. i kasnija Velika seoba naroda označili su kraj starog i početak srednjeg vijeka. Renesansni humanizam, velika geografska otkrića umjetnost i nauka doveli su do modernog doba. Otkad su Portugalsko i Špansko Carstvo počeli doba velikih geografskih otkrića, Evropa je imala glavnu ulogu u svjetskim poslovima. Između 16. i 20. stoljeća evropske sile kontrolirale su u različitim vremenima američki kontinent, gotovo cijelu Afriku i Okeaniju te većinu Azije. Doba prosvjetiteljstva i kasnija Francuska revolucija i Napoleonovi ratovi oblikovali su kontinent kulturno, politički i ekonomski od kraja 17. do prve polovine 19. stoljeća. Industrijska revolucija, koja je počela u Velikoj Britaniji krajem 18. stoljeća, dovela je do radikalnih ekonomskih, kulturnih i društvenih promjena u zapadnoj Evropi, a na kraju i u većem dijelu svijeta. Oba svjetska rata odvijala su se većim dijelom u Evropi, doprinoseći padu prevlasti zapadne Evrope u svjetskim poslovima do sredine 20. stoljeća, dok su Sovjetski Savez i Sjedinjene Američke Države zauzeli vodeće pozicije. Tokom hladnog rata Evropa je bila podijeljena duž željezne zavjese između NATO-a na zapadu i Varšavskog pakta na istoku sve do revolucija 1989. i pada Berlinskog zida. Godine 1949. osnovano je Vijeće Evrope s idejom objedinjavanja Evrope u postizanju zajedničkih ciljeva. Daljnje evropsko objedinjavanje dovelo je do formiranja Evropske unije (EU) kao zasebnog političkog entiteta, koja je negdje između konfederacije i federacije. Evropsa unija nastala je u zapadnoj Evropi, ali se širi prema istoku od raspada Sovjetskog Saveza 1991. Valuta većine zemalja Evropske unije, euro, najčešće se koristi među Evropljanima, a Šengenska zona EU-a ukida graničnu i imigracijsku kontrolu između većine država članica Unije.